“Người nào truy cầu lạc thú trong sinh tử nên biết đó là hạng sĩ phu thấp kém”. Tức là tất cả những thứ chúng ta thọ hưởng trong cõi dục giới đều gọi là lạc thú trong sinh tử. Vì sao như vậy? Nếu ở cảnh giới thế tục này, sẽ không thoát khỏi sinh tử nên ta thường nguyện về được cõi Tây Phương cực lạc. Ước nguyện như vậy nhưng để đạt được quả rất khó bởi cõi dục giới có 5 thứ hưởng thụ dục lạc (ngũ dục: cái gì cảm thụ trong thế gian có sự dính mắc, yêu thích, đều gọi là dục). Những thọ hưởng của dục lạc nơi thế gian đều làm tiêu phước. Vì lạc thú của cá nhân chúng ta mà tìm cầu đến nó, thứ lạc thú đó không vững bền. Đức Atisha gọi đó là hạng sĩ phu tầm thường. Thế gian nếu chỉ cầu mong hạnh phúc ảo đó mà làm mọi cách để thỏa mãn nó, Đức Atisha gọi đó là hạng sĩ phu thấp kém.
“Người nào bỏ sau lưng hạnh phúc thế gian cùng tránh xa hành vi tội lỗi vì một mưu cầu mục đích bản thân. Hạng sĩ phu đó gọi là hạng trung bình”
Đó là những người tu để giải thoát cho bản thân mình, họ biết bản thân chưa đủ đạo lực để giúp người khác giải thoát, “hạng sĩ phu” này gọi là “hạng trung bình”.
“Người nào vì đau khổ trong dòng tâm thức chính mình mà phát nguyện tận diệt tất cả khổ đau của kẻ khác. Người ấy là hạng sĩ phu tối thắng”
Muốn bớt tạo nghiệp chướng nên lưu tâm ba việc: không nghe, không thấy, không biết, kể cả nghi ngờ. Đừng chấp vào những gì chúng ta thấy, hãy để Tâm buông xả, biết thông cảm được khổ đau của người khác Đức Atisha gọi đó là “hạng sĩ phu tối thắng”.
Cái mà chúng ta thấy là Quả, nhưng cái những bậc tu hành đạt giác ngộ thấy được là Nhân. Nhân sinh ra Quả, trị từ gốc mới loại bỏ được hành vi tội lỗi mà chúng ta gây ra. Đó là Tham – Sân – Si, là Sát sinh, Trộm cắp, Tà dâm, Vọng tưởng và Rượu bia.
Lỗi có thể tha thứ được, tội thì khó mà tha thứ. Ví dụ: Khi một người tự kết liễu cuộc đời mình, người đó không có tội vì không có đối tượng gây là tội lỗi đó, nhưng người đó có lỗi với những người liên quan đến mình, lỗi với đấng sinh thành, với vợ/chồng/con của họ.
Khi con có tội là khi phạm giới luật, dùng chất kích thích để đến mức bị say, vì nó mà gây ra nghiệp thì là có tội.
Lỗi là thứ có thể tha thứ được, dù có thể bản thân ta biết nhưng vô tình mất chánh niệm, vướng vào mà có chuyện. Chỉ khi biết mà vẫn cố ý làm gọi là tội.
Cho nên những người tu thường bỏ xa lạc thú thế gian, tìm cầu về với chánh pháp, tu tập với mong muốn là giải thoát.
Nhà Nho dạy chúng ta Nhân – Lễ – Nghĩa – Trí – Tín. Nhưng mấy ai ngày nay giữ được những điều này. Người giữ được những điều này sẽ không thể giàu có được vì nghèo thì mới giữ được Nhân, người giàu lên thì quên chữ Nghĩa, khi có tiền là quên chữ Tình, rượu vào thì quên chữ Trí, Tham vào là bỏ chữ Tín. Vậy con người chúng ta ai thoát được Tham -Sân – Si? Điều đó chỉ có ở những bậc tu hành đạt giác ngộ.
Một phút tu tránh được một phút lỗi lầm, một giờ tu tránh được một giờ lỗi lầm. Một phút tu tạo được phước một phút. Một giờ tu tạo phước một giờ. Một đời tu tạo phước một đời. Mục đích chính khi tu hành là đạt giác ngộ, có giác ngộ tức là có trí tuệ, thoát vô minh thì không còn đau khổ. Tận diệt được khổ đau của bản thân thì mới tận diệt khổ đau cho người khác. Đó là cốt lõi trong giáo lý mà Đức Atisha chỉ dạy.
~H.H 17th Kadham Dongchen Rinpoche~
(Trích “Bồ Đề Đạo Đăng Luận” – Bài giảng ngày 22.05.2022)
