Tôn ảnh: Thánh Đức Pháp Vương Kadham Dongchen Rinpoche đời thứ 17
Trong Lamrim Ðại Luận, Lama Tsongkhapa (Tông Khách Ba) đề cập rõ về ba phẩm hạnh quan trọng nhất của người tu học toàn hảo.
- Tâm phải khách quan phóng khoáng;
- Trí phải biết phán xét đúng sai, nên hay không nên;
- Lòng phải đầy nhiệt tình, khát khao Phật pháp.
Bất kể là muốn học những gì, tinh thần khách quan phóng khoáng vẫn luôn là yếu tố quan trọng nhất. Nếu Tâm méo mó vì định kiến thì sẽ tạo trở ngại lớn cho sự phát triển của trí tuệ. Thái độ khách quan sẽ giúp quí vị bước vào Phật pháp bằng con đường của chánh đạo với một tâm nguyện đúng đắn. Kinh Phật cũng như luận Bảo Hành Vương Chính Luận (Precious Garland) của ngài Long Thọ đều nhấn mạnh điều này và nêu ra bốn cách sai lầm khi tiếp cận và bước vào Phật Pháp:
– Bước vào Phật pháp vì chấp bám một truyền thống hay tập quán riêng biệt nào đó;
– Bước vào Phật pháp vì nuôi lòng hận thù tranh chấp;
– Bước vào Phật pháp để tạm lánh nạn đang xảy ra hay cảm thấy sắp xảy ra;
– Bước vào Phật pháp vì ngu muội.
Nói về sai lầm thứ nhì, có người vì chống đối một điều gì đó nên chọn bước theo bất cứ con đường đối nghịch nào. Ví dụ ở Ấn có người vì phản kháng xã hội giai cấp Ấn độ mà chọn Phật giáo. Những người này bước vào Phật giáo chỉ vì ác cảm đối với truyền thống tôn giáo của họ.
Phẩm hạnh thứ hai đệ tử cần phải có đó là trí thông minh. Ðiều này rất quan trọng. Phải có trí thông minh mới có khả năng phân biệt điều gì đúng, điều gì sai.
Khi giải thích về phẩm hạnh này và những thái độ cần phải có của đệ tử đối với đạo sư, Lama Tông Khách Ba thường dạy rằng đệ tử đối với sư phụ phải như người con hiếu thảo đối với cha mẹ. Nói như vậy không có nghĩa là ai muốn cũng có thể xỏ mũi dắt mình đi, chúng ta chỉ bước theo người có đủ khả năng tư cách. Lama Tông Khách Ba trích dẫn luật Tạng để giải thích thêm về điểm này, rằng sư phụ nếu nói điều gì trái với chánh pháp, đệ tử không được nghe theo. Một đoạn khác nói rằng nếu sư phụ nói điều gì trái với toàn bộ Phật pháp, đệ tử có trách nhiệm phải nêu lên điểm sai lầm này với Thầy.
Việc này làm tôi nhớ lại một chuyện: bên Tây tạng có một vị thầy rất uyên bác, tên là Geshe Sherab Gyatso. Vị thầy này thường tham dự các buổi thuyết pháp của sư phụ là Muchog Rinpoche. Mỗi khi Muchog nói điều gì hay, Geshe Sherab luôn tán dương, nói rằng “Ðúng rồi! Lời giảng như sấm sét. Tạo nguồn cảm hứng sâu xa”. Tuy vậy nếu Muchog Rinpoche nói điều gì trái với Phật Pháp, Geshe Sherab sẵn sàng lên tiếng phủ nhận lời của sư phụ, nói rằng: “Không được, không được, không ai có thể nói lời như vậy được”.
Ðức tính thứ ba là lòng nhiệt tình khát khao Phật pháp. Mở đầu Lamrim Ðại Luận, Lama Tông Khách Ba có nói về tâm nguyện của mình khi soạn bộ luận này để dành cho những độc giả có tâm địa phóng khoáng khách quan, có trí thông minh, và có lòng khát khao muốn kiếp làm người của mình trở nên có ý nghĩa. Ðể kiếp người này trở nên có ý nghĩa, quí vị cần phải có tấm lòng chân thành khát khao Phật pháp nếu không cho dù quý vị học gì đi chăng nữa cũng chỉ như ngọn đèn trong tranh, không thể thắp sáng được bất cứ thứ gì, hiểu biết của quý vị vĩnh viễn sẽ chỉ là kiến thức suông mà thôi!
Chúng ta có thể gặp những lời khuyến khích tương tự trong các tác phẩm của chư cao tăng xứ Ấn. Khi viết luận giải về bộ luận Hiện Quán Trang Nghiêm của đức Di Lặc, trong câu kệ tán dương ngài Sư Tử Hiền (Haribhadra) có nhắc đến chuyện của sư phụ của ngài là Vimuktisena, người đã viết bộ luận giải về hệ kinh Bát Nhã. Sư phụ của Vimuktisena là Vasubandhu, cũng có viết luận giải về hệ kinh Bát Nhã, nhưng lại giải thích ý nghĩa rốt ráo của Bát nhã thuận theo quan điểm Duy thức tông. Ngài Vimuktisena nhận thấy sư phụ của mình, Vasubandhu, đã không nắm được ý nghĩa rốt ráo của hệ kinh này, nên đã soạn một bộ luận để sửa chữa. Ðiều này cho thấy dù là đệ tử tôn kính Thầy rất mực, vẫn phải có đủ trí thông minh để thấy được điểm sai của Thầy.
Những ví dụ nêu trên cho thấy một điều rất rõ ràng, đó là những vị thầy cao trọng đều thật sự xem nặng lời Phật khuyên rằng đừng vì kính ngưỡng mà tin Phật, phải mang lời Phật dạy ra phân tích mổ xẻ, như thợ vàng thử vàng, phân tích kỹ rồi thấy đáng tin cậy mới nên tin.
Ðại thừa có cả một truyền thống lâu đời lấy lời Phật ra để phân tích xét đoán, xét xem kinh nào mang ý nghĩa chân thật (Liễu nghĩa), kinh nào mang ý nghĩa giai đoạn (Bất liễu nghĩa). Ðây là việc làm cần thiết, vì có một số kinh Phật nếu hiểu theo nghĩa đen sẽ đưa đến nhiều nghịch lý, trái với kinh nghiệm thực chứng. Các vị hành giả và đạo sư trong Ðại thừa vẫn thường phân tích mổ xẻ lời Phật dạy, mặc dù lòng tin nơi Phật của chư vị vững vàng không lay chuyển, có vị sẵn sàng vì chánh pháp mà xả bỏ tánh mạng. Cả những vị thầy với lòng tin toàn hảo như vậy cũng vẫn thường mang lời Phật ra phân tích mổ xẻ.
~Đức Dalai Lama đời thứ 14~
